چاقی و اضافه وزن
چاقی و اضافه وزن به یکی از مهم ترین مشکلات سلامت عمومی در جوامع توسعه یافته امروزی تبدیل شده است. نرخ رو به رشد چاقی و تبعات سلامتی بعد و همراه آن نشانگر نیاز به توجه دو چندان به عوامل اجتماعی و فردی زمینه ساز و تداوم بخش آن است. زمانی اضافه وزن در بدن اتفاق می افتد که دریافت غذا بیشتر از انرژی سوزانده شده باشد. دریافت غذا و فعالیت ماهیچه ها تحت کنترل داوطلبانه هر شخص است، اما عوامل روانی و اجتماعی-فرهنگی و حتی اقتصادی نقش مهمی در بروز و ماندگاری چاقی دارند ([i]).
وزن بدن علاوه بر سلامت جسمانی تاثیر عمده ای بر تمام جنبه های زندگی دارد و در بسیاری از فرآیند های روان شناختی نظیر شکل گیری شخصیت دخیل است. ویژگی های شخصیتی هم با بسیاری از رفتارهای مرتبط با سلامت نظیر ورزش، کنترل وزن و انتخاب الگوهای غذایی رابطه دارد. تغییر ویژگی های شخصیت می تواند تلاشی در جهت رفع موانع تبعیت از سبک زندگی سالم و تغییر عادات غذایی باشد ([ii]).
تعریف چاقی
تعریفی که امروزه به طور گسترده برای تعریف چاقی پذیرفته شده، استفاده از شاخص توده بدنی است، (BMI). این شاخص از تقسیم وزن (برحسب کیلو گرم) بر مجذور قد (بر حسب متر) به دست می آید ([iii]). سازمان بهداشت جهانی در سال 2007 چاقی را به عنوان شاخص توده بدنی بالای 30 تعریف کرده است ([iv]).
طبق پژوهش ها، نیمی از جمعیت بزرگسال امریکا را افراد چاق تشکیل می دهند. آمار دقیقی از اضافه وزن در ایران در دسترس نیست اما طبق سرشماری تخمین زده می شود تعداد افراد چاق از 2 میلیون نفر در سال 59 به 11 میلیون نفر در سال 94 و تعداد افراد دارای اضافه وزن طی همین دوره از 5 میلون نفر به 18 میلیون نفر رسیده است ([v]).
با توجه به این حقیقت که حتی افزایش اندک BMI موجب افزایش ریسک بیماری های منجر به مرگ خواهد شد، طراحی و به کارگیری مداخلات در سطح بالینی و سلامت عمومی از اولویت های حفظ سلامت جامعه است. چاق بودن یا اضافه وزن داشتن، ریسک سندرم متابولیک، دیابت نوع دو، بیماری های قلبی-عروقی، برخی سرطان ها، بیماری های تنفسی، بیماری های کبد چرب، بیماری های مربوط به تولید مثل و ناباروری، افسردگی و دیگر شرایط روانی را افزایش می دهد. چاقی در راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی به عنوان یک اختلال روانی پذیرفته نشده است اما با بعضی از اختلالات روانی مثل پرخوری، پرخوری عصبی، افسردگی، دو قطبی و اسکیزوفرنیا رابطه دارد و علاوه بر بیماری های پزشکی خطر ابتلا به اختلالات روان پزشکی را نیز افزایش می دهد ([vi]).
تاثیر چاقی بر ویژگی های شخصیتی
طبق مطالعات انجام شده، ویژگی های شخصیتی نقش مهمی هم به عنوان ریسک فاکتور و هم عامل محافظت کننده در اضافه وزن ایفا می کنند. به طور اختصاصی روان رنجور خویی، تکانشگری و حساسیت به پاداش، به عنوان ریسک فاکتور و با وجدان بودن و کنترل خود، به عنوان ویژگی های شخصیتی محافظت کننده در برابر افزایش وزن شناسایی شده اند. مطالعه بالینی (Wickramasekera and Price) نشان داد که شاخص روان رنجور خویی در بیماران با جراحی باریاتریک به طور معنی داری بالاتر از افراد با وزن نرمال بوده است ([i]). اما در متاآنالیز (Jokela) ارتباطی بین روان رنجور خویی و وزن بدن مشاهده نشد. آنها ارتباط میان برون گرایی و شاخص توده بدنی را تایید کردند. البته این ارتباط میان ملیت ها و کشورهای مختلف نتایج متفاوتی داشته است ([ii]).
در شاخص توافق پذیری هم تحقیقات(McCann) نشان داده است که رابطه مثبتی میان توافق پذیری و ریسک چاقی وجود دارد ([iii]).
برای اطلاعات بیشتر و دریافت منابع این مطلب می توانید فایل پروپوزال مقایسه ویژگی های پنج عاملی شخصیت و مرکز کنترل وزن در زنان چاق داوطلب عمل جراحی باریاتریک مراجعه کننده به درمانگاه چاقی و زنان با وزن بهنجار را از اینجا دانلود کنید.
