یک دانشجو برای اینکه به درجات بالای علمی برسد باید یک پایان نامه تنظیم کند و پس از تکمیل آن به دفاع از پایان نامه بپردازد.

دفاع از پایان نامه بعد از یک دوره کار پیاپی و طاقت فرسا از مراحل مختلف تنظیم پایان نامه است بنابراین برای بسیاری از دانشجویان می ­تواند یک مرحله­ ی پر استرس و سخت باشد. اما همیشه راهی برای رهایی از این استرس ­ها و به خوبی پشت سر گذاشتن جلسه دفاع وجود دارد. این نکات به شما کمک خواهند کرد جلسه دفاع پایان نامه خود را تحت کنترل بگیرید.

چطور از پایان نامه دفاع کنیم؟

پایان نامه را یک بار دیگر مرور کنید

حتما پس از مدت ­ها پژوهش و چندین و چند ماه کار مداوم و نوشتن پایان نامه، دیگر با تمام موضوعات و عناوین نوشته شده در آن آشنا هستید. اما بد نیست پیش از جلسه دفاع یک بار دیگر همه چیز را مرور کنید.

این کار دو فایده دارد، اول اینکه بسیاری از رفرنس ­ها یا آزمایشات انجام شده که ممکن است فراموش کرده باشید به ذهنتان باز می ­گردد و شما می­ توانید سریع تر به سوالاتی که ممکن است پرسیده شود پاسخ بدهید. دوم اینکه با مرور کلی پایان نامه شما برای بار آخر خواهید دانست که چقدر به این پایان نامه تسلط دارید و این آمادگی و تسلط به شما اعتماد به نفس بیشتری برای حاضر شدن در جلسه دفاع می­ دهد.

نکات کلیدی را بیان کنید

پایان نامه شما شامل صفحات زیادی می ­شود که خود شما نوشته ­اید، داوران حاضر در جلسه نیز قبلا آن را خوانده ­اند بنابراین نیازی نیست به جزییات بپردازید، به روی اصل مطلب تمرکز داشته باشید و درباره مهم ­ترین نتایج آن بحث کنید.

اگر داوران حاضر در جلسه نیاز به جزییات بیشتری داشته باشند از شما می­ خواهند که اطلاعات کامل ­تر و جزیی­ تری به آن­ ها بدهید.

از تصاویر کمک بگیرید

برای پایان نامه خود پرزنتیشن و تصاویر تنظیم کنید. زمانی که شما صرف این کار می­ کنید در جلسه دفاع شما ارزشش را نشان خواهد داد.

برای بسیاری از ارائه دهندگانی که مضطرب هستند، دانستن اینکه اسلایدها و تصاویری در صفحه نمایش پشت سرشان دیده می ­شود می­تواند تا حد زیادی از اضطراب آن­ها بکاهد.

وقتی در جلسه دفاع شما نوبت به نمایش تصاویر یا آمار یا پرزنتیشن­ های مختلف می ­رسد شما زمان خواهید داشت کمی خود را جمع و جور کنید و دوباره ذهنتان را به روی ارائه پایان نامه متمرکز کنید.

تمرین کنید

حتی اگر تا به حال در سمینارهای مختلفی حضور پیدا کرده باشید و استرسی نسبت به حضور در برابر جمع و داوران نداشته باشید، باز هم نیاز است تا قبل از حضور در جلسه دفاع چند بار آمار، تصاویر و نکات مهمی که می­ خواهید بیان کنید را تمرین کنید.

این تمرین یعنی شما باید فکر کنید در جلسه دفاع هستید و هر آنچه قرار است بگویید را بگویید و حتی تمرینی به تشریح گراف ­ها و نمودارها بپردازید.

حتی اگر تنها هستید هم این کار را با صدای بلند انجام دهید. این کار به شما کمک می­ کند زبانتان هم کلمات را به یاد بسپارد بنابراین ارائه پایان نامه شما آسان­تر خواهد شد.

سوالات را پیش بینی کنید

در جلسه دفاع، داوران با توجه به اطلاعاتی که ارائه کردید از شما سئوالاتی را می­ پرسند. این بخش برای بسیاری از دانشجویان، وحشتناک ترین قسمت ماجراست چرا که نمی ­دانند قرار است چه سوالاتی پرسیده شود.

بنابراین برای اینکه آمادگی ذهنی داشته باشید سعی کنید خودتان را جای دوارن بگذارید و پیش بینی کنید چه سوالاتی ممکن است از دل این پایان نامه بیرون بکشند.

با پیش بینی سوالات می ­توانید پاسخ­ های بیشتری در ذهنتان آماده کنید. حتی اگر دقیقا همان سوالات پرسیده نشود باز هم ذهن شما پاسخ ­های آماده ای برای ارائه خواهد داشت که می ­توانید حالا با جمله بندی متفاوتی آن را بیان کنید. با پیش بینی سوالات و آماده کردن برخی پاسخ­ ها می­ توانید با اعتماد به نفس و قدرت بیشتری برای جلسه دفاع حاضر شوید.

اگر در جلسه دفاع از شما سوالی پرسیده شد که به آن فکر نکرده بودید یا پاسخ آن را نمی­ دانید نگران نشوید. از شما انتظار نمی ­رود همه چیز را بدانید. گاهی ممکن است از شما سوالی پرسیده شود که فقط از روی کنجکاوی است، حتی خود پرسشگر هم ممکن است پاسخ آن سوال را نداند.

بنابراین مضطرب نشوید، یک نفس عمیق بکشید و ذهنتان را منسجم کنید اما اگر پاسخ را نمی­ دانید به راحتی بگویید «پاسخ را دقیقا نمی ­دانم یا مطمئن نیستم اما شاید به دلایل x و y ممکن است چنین چیزی باشد».

با این کار نشان می­ دهید شما قابلیت این را دارید که در شرایط سخت نیز با توجه به داده­ های پژوهش خود به صورت علمی فکر کنید و فرضیه ­ای ارائه دهید.

نکاتی برای کنترل استرس در جلسه دفاع از پایان نامه

این طبیعی است که پیش از جلسه دفاع پایان نامه استرس بگیرید و مضطرب شوید.

در واقع همه افراد حاضر در جلسه نیز انتظار دارند شخصی که برای دفاع در برابرشان حاضر می­ شود مضطرب باشد بنابراین اغلب مواقع اگر لازم باشد به شما کمک خواهند کرد تا کمی از اضطرابتان کم شود.

باید بدانید در جلسه دفاع درخواست اینکه دوباره جمله ­ای را برایتان تکرار کنند طبیعیست، اینکه چند لحظه سکوت کنید تا به فکر کردن بپردازید طبیعیست. نوشیدن مقداری آب هم طبیعیست. پس از انجام این کارها نترسید و راحت باشید.

سرعتتان را کم کنید

یکی از علائم نگرانی شما در صدا و صحبت کردنتان نمایان خواهد شد. در این صورت شما برای اینکه نشان دهید مضطرب نیستید با تند حرف زدن، اضطرابتان را بیشتر نشان می ­دهید.

کمی سرعتتان را کم کنید، اگر از شما سوالی پرسیده می ­شود اول صبر کنید کامل پرسیده شود بعد به آن فکر کنید و پاسخ دهید. عجله نکنید، برخی مواقع افراد برای اینکه نشان دهند به روی پایان نامه خود تسلط دارند سعی می کنند خیلی سریع به سوالات پاسخ دهند، این حتی ممکن است موجب شود یادتان برود دقیقا چه سوالی از شما پرسیده شده بود و این شما را نگران­ تر خواهد کرد.

به نتیجه نهایی فکر نکنید

اگر در جلسه دفاع دائم به این فکر کنید که چطور دفاع می ­کنید و یا از هر حرکت داوران نتیجه بگیرید که از پژوهش شما یا نحوه ­ی ارائه شما راضی نیستند موجب می ­شود بیشتر مضطرب شوید و تمرکزتان را از دست بدهید.

شاید داوران به نظر برسد خسته شده اند یا کسل هستند اما شاید این چهره ­ی خسته­ ی آن­ ها مربوط به پایان نامه شما نباشد. حتی اگر هم باشد الان دیگر نمی ­توانید کاری کنید و فقط باید کاری که در این لحظه انجام می ­دهید را به بهترین شکر انجام دهید. آن هم در دست داشتن جلسه دفاع و کنترل آن است.

خودتان را از لحاظ فیزیکی ریلکس کنید

شما باید تنفس صحیحی حین ارائه و دفاع از پایان نامه­ تان داشته باشید. این کار را از قبل تمرین کنید. تنفس صحیح می­ تواند استرس را نیز از شما دور کند و کمک کند روان­تر حرف بزنید و تپق نزنید.

به طرز ایستادنتان دقت کنید. شما باید ظاهری با اعتماد به نفس داشته باشید بنابراین صاف بایستید و سعی کنید فاصله شان ه­ها تا گوش ­هایتان تا جای ممکن زیاد شود.

این کار همچنین کمک می­ کند عضلات کتف و گردن شما نیز طی چندساعتی که در جلسه دفاع حضور دارید خسته نشود و شما نیز کسل نشوید.

به خوراک خود در روز دفاع توجه داشته باشید

شاید تا به حال به این مساله دقت نکرده باشید اما بهتر است از غذاهایی که قند یا کافئین بالایی دارند در روز دفاع از پایان نامه دوری کنید.

همچنین قبل از حاضر شدن در جلسه بهتر است نوشیدنی گرم بخورید تا سرد. نوشیدنی­ های سرد ممکن است به روی تارهای صوتی شما تاثیر بگذارند و موجب شوند در صدایتان لرزش ایجاد شود. همین موجب است در جلسه دفاع شما را  مضطرب کند.