هر مقاله پژوهشی، از جمله پایان نامه یا رساله، برای شروع به منابعی نیاز دارد که بتوانید در آنها بگردید و مطالب مرتبط با پژوهش مد نظرتان را بیابید.

معمولا یکی از مشکلاتی که اکثر دانشجویان و محققین با آن روبرو هستند یافتن منابع است. منابعی که هم به روز باشد هم معتمد و قابل اطمینان تا بتوانید در پایان نامه یا رساله خود با روش های رفرنس دهی، به آنها ارجاع دهید.

اما روش ­هایی وجود دارد که می­ تواند این مرحله را، که مهم­ ترین مرحله تهیه یک کار تحقیقاتی است، ساده ­تر کند. در ادامه با سریع ترین روش برای رسیدن به منابع تحقیقاتی آشنا خواهید شد.

این را در نظر داشته باشید تا پیش از انتخاب موضوع پایان نامه و انتخاب عنوان برای پایان نامه نمی ­توانید به تحقیق درباره آن بپردازید چرا که در این صورت کار شما بی هدف خواهد بود.

بنابراین ابتدا موضوعی را انتخاب کنید و سوالاتی را درباره آن مطرح کنید. از میان آنها می­ توانید به عنوان مورد نظرتان برسید و همچنین این سوالات می ­توانند شما را به مقالات  و مطالب مورد نظرتان برسانند.

چگونه برای پایان نامه خود منابع معتبری جست و جو و انتخاب کنیم؟

لیستی از کلمات کلیدی و مفاهیم اصلی موضوع خود تهیه کنید

وقتی که موضوع خود را انتخاب کردید به کلمات کلیدی که حول محور این  موضوع وجود دارد فکر کنید.

این کلمات و مفاهیم مختلف موجود در این مبحث را یادداشت کنید که بتوانید از آن­ ها برای پیدا کردن منابع کمک بگیرید. برای یافتن این کلمات کلیدی نیز لازم است هدف تحقیق را مد نظر داشته باشید تا به کلمات  و مفاهیم پراکنده­ ای نرسید و در نهایت تمامی این کلمات بتوانند شما را به موضوعی مرتبط به هدف و عنوان پایان نامه شما برسانند.

کار خود را با ویکی پدیا آغاز کنید

در ابتدا باید به این نکته اشاره کنیم که مقالات و مطالبی که در ویکی پدیا پیدا می­ کنید را نمی ­توانید بعنوان منبع در پایان نامه یا رساله خود ارجاع دهید چرا که به دلیل اوپن سورس بودن، معمولا منبعی قابل اطمینان و معتبر محسوب نمی­ شود.

اما حتما متوجه شده ­اید که مطالب ویکی پدیا نیز خود رفرنس ­هایی دارند که در انتهای هر مطلب به آن­ ها اشاره شده است و بدون شک با جستجوی موضوع مورد نظرتان در اینترنت، ویکی پدیا یکی از اولین سایت­ هایی است که خواهید یافت.

بنابراین چرا از این فرصت پیش آمده استفاده نکنید و از منابعی که در ویکی پدیا به آنها اشاره شده استفاده نکنید؟ این منابع می­ توانند کتاب یا مجلات و تحقیقاتی باشند که با جستجوی نام آن ­ها می­ توانید منابع معتبر را برای پایان نامه خود بیابید.

به کتابخانه مراجعه کنید

این مرحله نیز از جمله مراحلیست که ممکن نیست در یک کار تحقیقاتی آن را نادیده بگیرید.

شما می­ توانید در کتابخانه به دنبال کتاب­ هایی که در مرحله قبل از مطالب ویکی پدیا یادداشت کردید بگردید.

حالا که لیستی از کتاب­ ها و مجلات دارید می­ دانید در کتابخانه باید به دنبال چه بگردید و کارتان ساده ­تر می ­شود. بدون شک کتاب ­ها منابع قابل اعتمادتری نسبت به سایت ­های اینترنتی هستند.

منابعی که بیشترین ارجاع را در مقالات علمی دارند پیدا کنید

این مرحله از کار معمولا زمان بیشتری از شما می ­برد.

شما می ­توانید سایر مقالات علمی داخلی و خارجی مشابه و مرتبط با موضوع تحقیقتان را مطالعه کنید. این مقالات می­ توانند در مجلات علمی چاپ شده باشند یا پایان نامه و رساله دکترا باشند.

بنابراین باید این منابع را نیز بعنوان منابع اولیه در نظر بگیرید اما چیزی که مهم است منابعی است که این مقالات علمی به آن­ها ارجاع داده اند. منابع آن­ها را نیز یادداشت کنید و ببینید آیا موارد مشابهی بین این منابع وجود دارد یا خیر. منبعی که در مقالات بیشتری به آن اشاره شده باشد معمولا منبع معتبرتری خواهد بود.

برای پیدا کردن این منابع می­ توانید از Google Scholar کمک بگیرید. گوگل اسکولار به شما می ­گوید منبعی که جستجو کردید در چند مقاله علمی ارجاع داده شده است. با این روش می­ توانید ببینید منابعی که پیدا کرده اید تا چه حد معتبر هستند و کار تحقیق خود را به روی منابعی که ارزش بالایی ندارند انجام ندهید.

به دنبال اطلاعات متنوعی بگردید

در نظر داشتن این موضوع نیز می ­تواند به شما کمک کند کار تحقیقاتی بهتر و کامل ­تری ارائه دهید.

برخی از افراد فکر می ­کنند یک پایان نامه را باید با خلاصه کردن مطالب موجود در کتاب ­های مختلف تهیه کنند.

اما این کار صحیح نیست بلکه برای جذاب­ تر شدن مطلبتان باید بتوانید از اطلاعات مختلفی استفاده کنید، بخصوص اطلاعاتی که بتواند قانع کننده ­تر باشد؛ همانند داده ­های آماری، فیلم مستند، مصاحبه، مثال­ های قانع کننده از داستان­ های حقیقی موجود در تاریخ.

ادغام کردن این اطلاعات با هم موجب می شود پایان نامه شما یکنواخت و کسل کننده نباشد.

بنابراین جستجوی خود را به منابع گسترده ­تری تبدیل کنید. اگر درباره یک شخص خاص می ­نویسید سعی کنید مصاحبه ­ها یا نامه ­ها و حتی کتاب ­هایی که نوشته است را مطالعه کنید.

یادداشت برداری کنید

در تمامی این مراحل به یاد داشته باشید هر موضوع و مطلبی که به نظرتان مرتبط و مناسب با پژوهش شما بود را یادداشت کنید.

به یاد داشته باشید باید منابع هر نکته ­ای که یادداشت می­ کنید را نیز در نظر بگیرید چرا که باید در پایان کار به آن­ها اشاره کنید.

می ­توانید یک جدول تهیه کنید و نام منبع را در یک فیلد آن بنویسید و تمامی نکاتی که در این منبع پیدا کردید را زیر آن لیست کنید. بعدا می ­توانید از این جدول هم برای ارجاع دهی هم برای نوشتن پایان نامه کمک بسیاری بگیرید.

اطلاعات جمع آوری شده را آنالیز کنید

وقتی منابع مورد نظرتان را یافتید و به مطالعه و یادداشت کردن نکات مورد نظرتان پرداختید زمان آن می ­رسد تا آن­ ها را بررسی کرده و به بازخوانی اطلاعات بپردازید و آن ها را با دقت تحلیل کنید چرا که قرار است با توجه به این نکات کار تحقیقاتی خود را شروع کنید.

مطالب بدست آمده را با توجه به نیاز پژوهشتان دسته بندی کنید و ببینید به هر کدام باید در کدام قسمت از پایان نامه اشاره کنید.

به موضوعات خوب فکر کنید چرا که قرار است شما نیز نظرتان را در تایید یا تکذیب هر یک از آن­ها بیان کنید و بر اساس نتایج بدست آمده تحقیقات خودتان را انجام دهید.

به تاریخ مقالات و منابع دقت کنید

شما باید جدیدترین مطالب مرتبط با موضوع مورد نظرتان را بیابید.

در واقع اولویت کار تحقیقاتی شما باید جدیدترین مقالات علمی و جدیدترین نوشته ­ها باشد. بنابراین دقت به اینکه یک مقاله در چه تاریخی نوشته شده است می ­تواند به شما کمک کند آن منبع را در اولویت قرار دهید یا خیر.

برای اینکار می ­توانید در گوگل اسکولار، از ستون چپ، تاریخ جستجو را تغییر دهید و مثلا مشخص کنید که مقالات علمی مربوط به سال ۲۰۱۵ به بعد را نشان دهد. با این کار می ­توانید از به روز بودن اطلاعات آن مطمئن شوید.

این را در نظر داشته باشید برای کار پژوهشی خود هرچه از منابع معتبرتر، به روزتر و بیشتری استفاده کنید اعتبار و ارزش کار تحقیقاتی شما بالاتر می ­رود. همچنین وجود تنوع در نوع مطالب ارائه شده نیز به جذاب­ تر شدن مطلب شما کمک خواهد کرد.

با روش ­هایی که گفته شد، پیدا کردن منابع تحقیقاتی برایتان ساده ­تر خواهد شد، از این مرحله به بعد به زیرکی و خلاقیت خودتان بستگی دارد که چطور از منابع بدست آمده بهترین استفاده را ببرید و یک پایان نامه خوب و معتبر تهیه کنید که بعدها در مقالات علمی دیگر به آن بعنوان یک منبع معتبر ارجاع داده شود.